The Game Changers: betere sportprestaties door veganistisch eten of toch niet?

De afgelopen weken lijkt het onderwerp veganisme nog populairder dan het de laatste jaren sowieso al is geworden. De beschikbaarheid van de documentaire The Game Changers op Netflix – die de verhalen deelt van tientallen topatleten die de overstap hebben gemaakt naar veganistisch eten, of zoals ze het in de docu noemen ‘plant based’ voeding – kan daar wel eens een grote rol in spelen. De ‘wetenschappelijke’ feitjes vliegen tijdens het kijken om je oren en de daarbij gebruikte illustraties maken je daadwerkelijk aan het twijfelen of we niet allemaal melk, eieren en vlees af moeten zweren. Terwijl er veel valt te zeggen voor wat er in de documentaire aan cijfers en ideeën voorbij komt, zijn er ook critici die het in twijfel trekken. Wij vinden het een interessante discussie dus belichten graag ook de andere kant van het verhaal. Iets waar de documentaire – die overigens focust op het feit dat plant based eten gezond is en de ethische kwestie grotendeels buiten beschouwing laat – naar mening van vele niet geheel in geslaagd is.

Pseudoscience
Sportvoedingsdeskundige en wetenschapper Asker Jeukendrup deelde zijn ideeën over verschillende beweringen in de documentaire in een blog. ,,Ik heb geen probleem met vegetarisch eten, vegetariers of veganisten”, schrijft hij. ,,Iedereen moet zijn eigen keuzes maken als het op voeding aankomt. Maar ik heb wel een probleem met informatie die verwarrend, verkeerd of zelfs misleidend is. Ik heb ook een probleem met slechte wetenschap en wanneer wordt beweerd dat er wetenschappelijke methoden worden gebruikt terwijl dit duidelijk niet het geval is. The Game Changers lijkt al deze dingen te doen waar ik een probleem mee heb.” Het is dan ook geen echte wetenschap, maar pseudoscience legt Jeukendrup uit: ,,Als je je bezig houdt met pseudoscience, heb je een bepaalde mening en zoek je naar bewijs. Je presenteert alle informatie en zegt: dit is het bewijs dat mijn theorie juist is. Dit is totaal anders dan wat wetenschap is en doet. Wetenschap bewijst niets. Wetenschap brengt ons dichter bij de waarheid.” Grote onderzoeken die bepaalde standpunten in de film tegenspreken worden volgens Jeukendrup dan ook buiten beschouwing gehouden. Een typisch geval van ‘cherry picking’.

Plant based gladiatoren
Een steeds terugkerend argument voor een plant based dieet komt voort uit een studie die laat zien dat gladiatoren – topfitte ‘sporters’ uit de tijd net voor Christus – een hoogwaardig en, wederom, plant based dieet zouden hebben gevolgd. Dit werd geconcludeerd uit hoge concentraties strontium, die door wetenschappers zijn vastgesteld in de botten van de gladiatoren. Lage concentraties zouden wijzen op het consumeren van dierlijke producten en hoge concentraties op een dieet dat voornamelijk uit planten bestaat. Het argument wordt voor de leken – mensen die het woord ‘strontium’ niet bekend in de oren klinkt – kracht bijgezet met een vlam die blauw of rood wordt afhankelijk van de concentratie.

‘Mooie TV, maar geen realiteit’ 
,,Al denken mensen graag zwartwit, of in dit geval rood en blauw, de realiteit is dat dergelijke situaties vaak een groot grijs gebied hebben”, verklaart Jeukendrup. ,,Dus wat wij zien, een rode vlam, zou alleen gebeuren in een extreem geval. Normaal gesproken is het onderscheid in diëten niet zo duidelijk. De rode vlam maakt mooie TV, maar is geen realiteit.”

‘Middle men’
Behalve de studie van de gladiatoren is een ander kern argument in de docu dat kippen, varkens en koeien slechts zouden fungeren als ‘middle men’. Dit spreekt een vaak gehoord argument van mensen tegen die beweren dat (de juiste) proteïne alleen kunnen worden gehaald uit dierlijke producten. Beweerd wordt dat planten alle proteïnen – of zelfs meer – bevatten die mensen nodig hebben en dat dieren deze via de plant uiteindelijk aan ons doorgeven. Oftewel: de tussenstap zou makkelijk kunnen worden overgeslagen. Er komt zelfs een afbeelding in beeld die laat zien dat mensen die planten eten juist méér proteïne binnen zouden krijgen. Wij als ‘leken’ weten niet hoe dit zit, maar plaatsen wel vraagtekens bij de bewering aangezien deze ‘middle men’ de voeding toch anders verwerken en opslaan.

The Game Changers zegt van niet. De vraagtekens worden weggenomen met een duidelijk statement: ,,Zo lang de juiste hoeveelheid eiwitten wordt geconsumeerd, is de bron irrelevant.” Jeukendrup: ,,Dat is waar. Maar het praktische aspect is dat je heel wat groenten moet eten om de doelstellingen voor een optimale eiwitsynthese te halen, terwijl dit veel gemakkelijker kan worden bereikt met kleinere maaltijden die dierlijke eiwitten bevatten.” Het is dus zeker niet onmogelijk en daar maakt de documentaire een mooi punt. Het idee dat dierlijke eiwitten per se nodig zijn, is achterhaald en er zijn genoeg bewijzen van atleten die zweren bij hun veganistische dieet. Dus het excuus ‘ik kan niet zonder vlees’ zou niet meer opgaan. Echter vergt het dus veel discipline om voldoende eiwitten binnen te krijgen uit planten en daar gaat het waarschijnlijk vaak mis als mensen resoluut van dierlijke producten afstappen om zich later futloos te voelen en tekorten op te lopen.

Voorbeelden van topatleten
Veel atleten in de documentaire zweren bij hun nieuwe ‘plant based’ dieet. Zo ook Arnold Schwarzenegger, Patrik Baboumian (sterkste man ter wereld), Lewis Hamilton, tennisser Novak Djokovic, ultrarunner Scott Jurek, baanwielrenner Dotsie Bausch, Amerikaanse recordhouder gewichtheffen Kendrick Farris en nog veel meer succesvolle professionele atleten. Allemaal geven ze aan beter te presteren sinds zij overstapten op veganistisch eten. ,,Toen ik vegan ging eten werd ik als een machine”, verklaart Bausch. ,,Ik had dit eerder moeten doen”, aldus Baboumian die 25 kilogram aankwam nadat hij dierlijke producten uit zijn dieet schrapte.

,,Er zijn zoveel factoren behalve een dieet die daar aan bij hebben kunnen dragen”, zegt Jeukendrup. ,,Uit zulke anekdotes kun je concluderen dat het mogelijk is om 25 kilogram aan te komen met een plantaardig dieet. Maar het betekent niet dat hetzelfde resultaat niet bereikt had kunnen worden met een ander dieet. Het sluit niet uit dat een ander dieet misschien nog meer effect had gehad. Het is slechts een anekdote. Het is mogelijk een gelijke anekdote te vinden van een vleeseter die aankomt, maar daar is geen reden voor.”

Wat is het ‘geheim’, het schrappen van vlees of het verhogen van de inname van groenten? 
Succesverhalen die inspireren en ook duidelijk maken dat gezond eten heel belangrijk is, zeker voor een topsporter. Want zal dit het gebrek aan vlees, vis of melkproducten zijn dat deze atleten zoveel beter laat presteren? Of verdiepten zij zich voor het eerst echt in voeding en was het niet zo zeer het gebrek aan dierlijke producten, maar de komst van andere hoogwaardige voeding – groenten en fruit – dat zijn vruchten afwerpt? Er spelen veel factoren mee die invloed hebben en dat betekent dus niet per definitie dat dierlijke producten slecht zijn. Desondanks zou het waarschijnlijk voor veel mensen goed zijn meer plantaardige voeding te eten en in verhouding minder vlees. Maar is dat niet precies de schijf van vijf die ons al vanaf de basisschool wordt voorgehouden?

Proteïne = energie? 
De documentaire deelt het verhaal van een baseball team dat voorheen voor een wedstrijd grote stukken vlees wegwerkte; het hoofdproduct van de maaltijd. Toen ze later overstapten op veganistisch eten en er pasta’s, couscous, rijst en groenten voor in de plaats kwamen gingen de atleten beter presteren. The Game Changers doet alsof dit komt doordat ze geen vlees meer eten, maar is het niet veel logischer dat ze voorheen veel te weinig koolhydraten binnenkregen? Triatleten doen niet voor niks aan pasta parties en carb loading feestjes voor een race in plaats van biefstuk en burger barbecues. Dat is toch meer iets voor na de wedstrijd.

‘Nu weten we beter’ of toch niet? 
Het komt doordat ‘atleten geloven dat proteïne voor energie is’, deelt de documentaire wederom in een duidelijk statement. Jeukendrup klinkt het niet bekend in de oren: ,,Ik heb met veel atleten gewerkt de afgelopen 25 jaar en ik heb geloof ik nog nooit een atleet ontmoet die denkt dat proteïne voor energie is. Ik denk dat bijna iedere atleet zou zeggen dat het voor herstel is, spieropbouw en een paar slimme zouden zeggen dat het voor aanpassing is.” The Game Changers verklaart dat dit idee ooit is ontstaan na een onderzoek van wetenschapper Von Liebig in 1800 dat beweert dat proteïne een energiebron is. ,,Deze theorie werd weerlegd in 1912 en het werd duidelijk dat koolhydraten en vet hoofdzakelijk voor energie zorgen. Dat atleten 100 jaar later nog zouden denken dat proteïne energie is, is absurd.” ‘Nu weten we beter’, zegt The Game Changers. ,,De realiteit is dat niets is veranderd. We geloofden eerder niet dat proteïne een bron van energie is en dat doen we nog steeds niet.”