Speedplay op de testbank

Het klikpedaal was zowat de grootste revolutie op fietsgebied in de jaren ’80. Intussen zijn er veel verschillende varianten op de markt. Look, Shimano, Time, enz.. hebben systemen om een fietsschoen inhet pedaal te klikken en door een simple draaibeweging weer los te klikken. Speedplay is een Amerikaanse bedrijf dat zich onderscheid van de eerder genoemde merken. De anderen bieden klikpedalen aan als één van de producten in hun gamma. Speedplay maakt maar 1 product : Klikpedalen. Hun doel is het beste klikpedaal ter wereld maken. Wij mochten van Veltec , de invoerder voor Belgie, aan de slag met de Speedplay Stainless Zero.

Wat al onmiddellijk opvalt aan de Speedplay, is dat ze het hele concept van klikpedalen hebben omgekeerd. Eigenlijk mag je niet spreken van klikpedalen, maar van klik-schoenplaatjes. De pedalen zijn ronde schijfjes, met een diameter van ongeveer 4cm en een dikte van iets meer dan 1,5cm en voorzien van een aantal inkepingen. Dit schijfje zit gemonteerd op een as die in de cranck wordt geschoefd. De pedalen zijn dubbelzijdig. Je hoeft je dus geen zorgen te maken hoe het pedaal staat om te kunnen inklikken.

Zoals eerder gezegd, zitten er in de schoenplaatjes een stalen veer doe in de groefjes van de pedalen klikt. Deze Zero (de Light Action heeft deze schroefjes niet) pedalen zijn voorzien van 2 schoefjes. Niet om de veerspanning bij te regelen, maar om de bewegingsvrijheid van de voet in te stellen. Met het ene schoefje bepaal je hoever je de hiel naar binnen kan bewegen, met het andere hoever je de hiel naar buiten kan bewegen, en dat over een hoek van maximaal 15 graden.

Het fietsen met een bepaalde bewegingsvrijheid was voor mij totaal nieuw. Het laat je toe om tijdens de rit, je voet eens wat meer naar binnen of naar buiten te draaien, om zo overbelasting op de pezen rond de knie te voorkomen. Wanneer je gaat rechtstaan op je trappers geeft dit wel een raar gevoel. Persoonlijk fiets ik liever met een vaste voetpositie. Het voordeel van deze pedalen is dan wel dat je de schoefjes kan bijregelen terwijl de schoen op het pedaal geklikt is, waardoor het afregelen veel makkelijker wordt.

Speedplay pedalen kan je op de meest courante raceschoenen monteren, zowel schoenen met 3 als met 4 bevestigingsgaten. Omdat de zool van een fietsschoen niet vlak maar gebogen is, worden er verschillende adapter-stukjes meegeleverd. In de montage instructies vind je terug welke tussenstukjes je moet gebruiken voor welk type schoen.

Wat maakt Speedplay zo bijzonder?

Speedplay wordt onderandere gebruikt door het CSC team met Fabian Cancellara, de tijdrit specialist. Speedplay pedalen brengen de ontwikkelde beenkracht veel efficiënter over dan de meeste andere pedalen.

Groot contact oppervlak

Hoewel het ronde pedaal vrij klein, eens de schoenplaat is ingeklikt, is er een vaste mechanische verbinding met de schoenplaat, en is het dus de schoenplaat die het contactoppervlak met de schoen bepaald. En de oppervlakte van deze schoenplaat is groter dan de meeste andere schoenplaten.

Dichter bij de as : meer kracht

Wanneer je de Speedplay schoenplaat op een schoen met 3 montage-gaten monteerd, is de afstand tussen de onderkant van de schoenzool en het midden van de as van het pedaal 11,5mm. Wanneer je schoenen met 4 montage-gaten hebt, is deze afstand zelfs maar 8mm. Bij een gewoon Look pedaal bvb, is de afstand van de zool tot het midden van de as 18mm.

Een stukje fysica:

Ik heb even mijn cursus fysica terug boven gehaald om te zien waarom dit nu meer kracht oplevert. We leveren het meeste kracht op de pedalen in de neerwaartse beweging, dus als we het pedaal naar beneden duwen. Laten we er nu eens vanuit gaan dat de meeste kracht geleverd wordt wanneer de voet op de zelfde hoogte is als het midden van de trapas (dit is niet 100% correct en verschillend van renner tot renner, maar de theorie blijft wel gelijk)

Ideaal zou zijn dat we alle kracht in het midden van de pedaal-as zouden leveren (0mm). De kracht wordt dan loodrecht op de crack uitgeoefend en geeft dus het grootste kracht-moment op de trapas. (zie bovenste tekening) 

Helaas is er steeds een bepaalde afstand tussen de schoenzool (waar we de kracht doorgeven) en de pedaal-as. We gaan die zelfde maximale kracht dus leveren als de cranck al voorbij zijn hoek van 90° is. De kracht staat dus niet meer loodrecht op de cranck. Volgens de wetten van de fysica moet dan de kracht worden ontbonden in een loodrechte en een evenwijdige component. Enkel de loodrechte component veroorzaakt een kracht-moment in de trapas. Deze is dus altijd kleiner dan de oorspronkelijk geleverde kracht.

Langer blijven trappen in de bochten

Het Speedplay pedaal is een heel dun pedaal. Bovenstaande foto’s zijn exact even groot. Op de linkse foto staat een Look pedaal gemonteerd. De rode lijn geeft aan onder welke hoek je de grond zou raken in een bocht. Op de rechter foto is de Speedplay gemonteerd. De gele lijn toont onder welke hoek je hier met het pedaal de grond zou raken in een bocht.